Przygotowanie

W chacie czarnoksiężnika Twardowskiego siedzi Czarownica, do której przybywają diabły, które wspominają Twardowskiego oraz naprawiają "zegar czasu". Następnie przywołany jest opis stworzenia świata, który zapowiada następne działania czartów. Kiedy wybija rok 1800, Mefistofel przepowiada wydarzenia nadchodzącego stulecia, a są to m.in. Kordian, walka Boga z Diabłem oraz powstania narodowowyzwoleńcze Polaków. Kolejnym elementem akcji jest stwarzanie postaci: gen. Józefa Chłopickiego, księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, gen. Jana Zygmunta Skrzyneckiego, Jana Ursyna Niemcewicza, Joachima Lelewela oraz gen. Jana Krukowieckiego.

PROLOG

Uczestniczą w nim 3 osoby, które zwracają się z polemiczną apostrofą do Boga, prosząc o wolność narodu.

AKT I

Akt rozpoczyna się monologiem Kordiana, w którym wspomina Laurę - kobietę, w której się zakochał, prosząc jednocześnie Boga o szczęśliwą miłość. Następnie pojawia się sługa Grzegorz, który opowiada Kordianowi 3 bajki.

Scena I

Przedstawia postać Janka, który został wyrzucony ze szkoły z powodu otępienia umysłowego. Po tym zdarzeniu wyruszył w świat oddając swój żywot w opiekę Boga. Został on szewcem, a jego praca spodobała się królowi, który obdarował go wszelkimi godnościami dworskimi, w zamian za szycie butów psom królewskim.

Scena II

Bajka ta przedstawia młodzieńcze lata Grzegorza, który uczestniczył w kampanii egipskiej Napoleona.

Scena III

Ta opowieść dotyczy zsyłek polskich patriotów na Sybir. Ukazuje braterstwo zesłanych oraz okrucieństwo Rosjan. Wyszczególniono moment egzekucji jeńca Kazimierza, który wraz z dowódcą Baszkirów rzucił się do lodowatej wody i zginął.

Po opowieściach, Grzegorz opuszcza młodzieńca, który snuje rozważania nad sensem życia. W pewnym momencie w przypływie negatywnych emocji spowodowanych osoba Laury, w głowie młodzieńca pojawia się myśl o samobójstwie, które następnie Kordian upozorował.

AKT II

Jest to akt przedstawiający wojaż romantyczną bohatera. Najpierw odwiedza on James Park w Londynie, gdzie spotyka poborcę opłat za miejsce siedzące w parku. Po rozmowie z nim dochodzi do wniosku, że opisy szekspirowskie są ułudą, a w Anglii wszystko jest na sprzedaż. Następnie Kordian odwiedza Dover, gdzie na szczycie skały czyta Szekspira. Po scenie w Dover, Kordian przeprowadza sterowaną rozmowę z Wiolettą, po której przekonuje się o jej chytrości. Potem jedzie do Watykanu, gdzie zostaje zlekceważony przez papieża, który siedzi doń bokiem i "rozmawia" z papugą. Kordian przynosi głowie Kościoła Katolickiego garść nasiąkniętej krwią ziemi z warszawskiej Pragi, co jednak papieża nie wzrusza, a Kordian ową garść rzuca na wiatr.

Scena kończy się monologiem na szczycie Mont Blanc, gdzie Kordian używa znamiennego określenia: "Polska Winkelriedem narodów".

AKT III

Ma zamku królewskim w Warszawie ma miejsce koronacja cara na króla Polski, przeciw czemu szemra lud, parafrazując pieśń "Boże caria chrani". Tymczasem w lochach kościoła Św. Jana spotykają się spiskowcy pod przywództwem Prezesa. Planują oni zorganizować zamach na cara, jednak większość nie pozwala na ten czyn. Jedynie Kordian popiera inicjatywę, początkowo próbując przekonać towarzyszy, jednak gdy te próby nie odnoszą sukcesu - postanawia w pojedynkę zabić cara. W tym celu "zaciąga" się do straży carskiej. Pewnej nocy dostaje obowiązek bezpośredniej ochrony cara. Na tą właśnie noc wyznaczył sobie moment zabójstwa. Tuz przed decydującą chwilą zostaje opętany przez Imaginacje i Strach, efektem czego pada nieprzytomny przed komnatą cara. Kiedy zostaje znaleziony przez Mikołaja I, ów władca szuka osoby, która mogła owego zamachowca nasłać. Podejrzenie pada na Wielkiego Księcia Konstantego - brata cara. Kordian zostaje zamknięty w szpitalu dla obłąkanych. Przychodzi tam do niego Mefistofel pod postacią Doktora. Diabeł ukazuje mu bezsensowność postępowania i marność czynów wolnościowych, jednak Kordian broni swego stanowiska. Bohater dramatu zostaje skazany na śmierć w publicznym procesie. Konstanty urąga w czasie procesu Polakom, a chcąc wykazać potęgę Rosjan, poddaje próbie żołnierza Kuruta, który ma przeskoczyć las bagnetów. Żołnierz jednak zadaniu nie sprostał, dlatego car przedstawił propozycję, mocą której Kordian zostanie ułaskawiony, gdy przeskoczy konno nad bagnetami plutonu egzekucyjnego. Kordian sprostał zadaniu, jednak mimo to został skazany na rozstrzelanie. W lochach, Kordiana odwiedza ksiądz oraz Grzegorz, którym Kordian przedstawia swe poglądy na sens istnienia oraz wolność narodu. Wielki Książę pragnie uratować Kordiana, dlatego wybiera się do brata by wstawić się za Polakiem. Car przekonuje się, że to Konstanty zlecił zamach, dochodzi do ostrej kłótni między braćmi, która kończy się zgodą oraz uniewinnieniem Kordiana. W scenie końcowej Kordian czeka na śmierć przez rozstrzelanie, dostaje propozycję zasłonięcia oczu, ale odmawia z honorem. Kiedy ma dojść do wykonania wyroku, na horyzoncie pojawia się adiutant carski z rozkazem uniewinnienia, jednak dowodzący plutonem egzekucyjnym nie zauważa posłańca.

Kordian, autor: rugbista, oryginalnie opublikowano w serwisie Shvoong: http://pl.shvoong.com/books/classic-literature/1754426-kordian/